İçindekiler
XAVIER DOLAN KİMDİR?
ADINI DUYURMASI VE ‘ANNESİNİ ÖLDÜRMESİ’
“HEARTBEATS” VE SESİNİ BULMASI
“LAURENCE ANYWAYS” VE GİŞEDE HEZİMET
TOM VE NARSİSİZM
MOMMY
2015 – 68. CANNES FİLM FESTİVALİ & ADELLE: HELLO
“IT’S ONLY THE END OF THE WORLD”
“THE DEATH AND LIFE OF JOHN F. DONOVAN”
20 Mart 1989 tarihinde Kanada’da doğan Fransız asıllı yönetmen, senarist ve oyuncu Xavier Dolan-Todos, öğretmen olan annesi Geneviève Dolan ve şarkıcı babası Manuel Tadros’un tek çocuğudur.
Çocukluğundan beri oyunculuk yapan Dolan, Omertà, la loi du silence adında bir televizyon dizisinde yer almış, birçok reklamda oynamış ve J’en Suis!, Le Marchand de Sable, La Forteresse Suspendue gibi küçük bütçeli bağımsız filmlerde rol almıştır. Dolan, tam 4 sene uzun metraj bir film senaryosu üzerinde uğraştıktan sonra 2009 yılında 20 yaşında yazdığı, yönettiği ve başrolünü canlandırdığı filmi vizyona girdi.
Yazdığı filmin bütçesi için kendi parasını ortaya koyan Dolan, yeterli miktara sahip olmadığını farkedince Kanada’daki film yapım şirketlerinden destek istedi. Birçok stüdyo tarafından reddedildikten sonra 800.000$ bütçeyi toparlayıp filmi çekmeyi başardı. J’ai tué ma mère (I Killed My Mother / Annemi Öldürdüm) Cannes Film Festivali’nde gösterilerek 3 ödül sahibi olmuş, sekiz dakika boyunca ayakta alkışlanmıştır. Kanada gazetesi La Soleil ile yaptığı röportajda filmin yarı otobiyografik olduğunu söylemiş ve eşcinsel olduğunu da duyurmuştur.
Film, Toronto Uluslararası Film Festivali (TIFF)’nde yılın en iyi 10 filmi arasında gösterilmiş ve aynı zamanda, her ne kadar son turu aşamayıp aday olamasa da, 2010 yılınının Oscar ödülleri için En İyi Yabancı Film dalında Kanada’nın aday olarak çıkarttığı aday adayı olan filmdir. 20’den fazla ülke de satılan filmin Amerikan dağıtımcısı Regent Entertainment ile yaşanan problemlerden dolayı film 2013’e kadar ABD sinema salonlarında gösterilmemiştir. Gösterime girdiğinde ise gişede pek başarılı olamamıştır.
Film çıktığı tarihte, eleştirmenler tarafından çoğunluklu olumlu yorumlar almıştır. Birçok kritik tarafından büyük yetenek olarak görülen yönetmen, bazı yorumcular tarafından ‘kendini beğenmiş’ ve ‘gösteri meraklısı’ olarak da damgalanmıştır. Dolan, yıllar geçtikçen sonra bu yorumlara katıldığını ve filmi kendisinin de ‘kusurlu’ olarak gördüğünü dile getirmiştir.
Dolan’ın ikinci filmi olan Les Amours imaginaires (Heartbeats / Hayali Aşklar) aynı adama aşık olan iki gencin bu durumdan dolayı sarsılan arkadaşlıklarını anlatır. Film, 63. Cannes Film Festivali’nde Un Certain Regard (festivale 1978’de dahil olmuş, uluslararası başarı yakalamak isteyen marjinal filmlerin gösterildiği kategori) kategorisinde yer almış ve büyük ilgi görmüştür. Haziran ayında Sydney Film Festivali’nde büyük ödülü kazanmış, yıl boyunca birçok festivalde gösterilmiştir ancak Fransızca konuşulmayan ülkelerin seyircisine ulaşmakta başarısız olmuştur.
Dolan, film eleştiri dünyasında bir önceki filmi için yapılan yorumların aynısıyla karşılaştı. Filmlere, birçok saygıdeğer film kritiğin yorumlarını alıp ortalama bir yüzde veren Rotten Tomatoes’da %74’tedir. Sitede film için şu cümleler kullanıldı:
‘Sonuna kadar bir sanat filmi. Dolan bu filmde kesinlikle sesini bulmuş ve size ne kadar farklı bir yönetmen olduğunu da gösteriyor. Fakat filmin ilgi çekici ve heyecan verici hikayesi bazı anlarda Dolan’ın tarzını altında kalıyor.’
Üçüncü filmi Laurence Anyways, 2012 yılında Cannes Film Festivali’nde yine Un Certain Regard kategorisinde gösterildi. Olumlu tepkiler alan film sinema eleştirmenleri tarafından da övüldü. Aldığı bu olumlu tepkilere rağmen film finansal problemler nedeniyle bir sene boyunca vizyona giremedi. Gösteriminin ardından da Kanada’da sadece 500.000$ hasılat yaparak yine finansal açıdan başarı sağlayamamıştır.
Dolan, Kuzey Amerika’da gişede istediği hasılatı elde edememesi hakkında şu yorumlarda bulunmuştur:
‘Beni Amerika’da kimse tanımıyor… Sadece ABD değil, neredeyse bütün Amerika kıtasında. Filmlerim garip, tuhaf ve alışılmışın dışında olduğu için hepsi farklı dağıtımcılar bulabildi. Çekmek istediğim filmlerin hikayeleri bu tarzda olduğu için finansör bulmam da zorlaştı. Kendini beğenmiş gibi gözükmek istemem ama böyle filmlerin insanlar tarafından izlenmemesi gerçekten düşündürücü.’
Mayıs 2012’de Dolan, Michel Marc Bouchard’ın Tom at the Farm adlı oyununu sinemaya uyarlayacağını açıkladı. ABD’de 2015 senesine kadar vizyona giremeyen film, Dolan’ın dördüncü filmi olan, Tom à la ferme (Tom at the Farm / Tom Çiftlikte) 2013 yılında Fransa ve Kanada’da gösterime girdi. Venedik Uluslararası Film Festivali’nde gösterilen film yaklaşık iki sene dünya genelinde vizyona giremediği için Dolan’ın alışkın olduğu finansal başarısızlığı farklı bir boyuta taşımıştır.
İlk otobiyografik filminden sonra ilk kez başrol koltuğuna oturan Dolan, yine çoğunlukla olumlu eleştiriler alarak, önceki filmleriyle benzer puanlara ve ödüllere sahip olmuştur. Fakat filmografisi ‘artistik bir Michael Bay’e benzetilip, filmleri hep aynı tarzda ve aynı ögeleri kullanarak çektiği de bazı eleştirmenler tarafından söylenmiştir.
The Hollywood Reporter’dan David Rooney film için: ‘Sahne üstüne sahne boyunca baş karakteri oynayan Dolan’ın yüzünde yoğunlaşıyoruz. Arabada, tarlada, yavaş çekim, hızlı çekim… Durum böyleyken filmi ciddiye almanız da zorlaşıyor.’ cümlelerini yazmıştır.
Dolan ise bu yoruma bir ‘tweet’ ile cevap vermiştir:
‘Narsist kıçımı öpebilirsin.’
Dolan’ın 2014’teki filmi Mommy ile Cannes Film Festivali’nde Jüri Ödülü’nü, Adieu au Langage (Goodbye to Language / Dile Veda) filmiyle Jean-Luc Godard ile paylaştı. Ödülü aldıktan sonra, o yılın jüri başkanı olan Jane Campion için su sözleri kullandı:
“The Piano (Campion’ın filmi) beni ben yapan ilk filmdir. Güzel ve güçlü kadınlar hakkında hikayeler yazmaya teşvik etmiştir beni. Seninle aynı sahnede durmak bile olağanüstü bir şey.”
Bu film, Dolan’ın gişede büyük başarı yakalayan ilk filmidir. 2014 yılında 3.5 milyon dolar ile Quebec’in gişede en büyük hasılat getiren filmi olmuştur. Quebec’teki tek İngilizce gazete olan Montreal Gazette’in belirttiğine göre filmi Fransa’da 1 milyondan fazla kişi izlemiştir. Film 2015’te de En İyi Yabancı Film dalında César Ödülü’nün sahibi olmuştur.
Dolan 2015’te Cannes Film Festivali’nde jüri üyesi olarak yer almıştır. Aynı yıl Adele’in 25 adlı albümünde yer alan şarkısı Hello’nun klibini çekmiştir. Klip 24 saat içinde 27.7 milyon izlenerek VEVO’nun rekorunu kırmıştır. IMAX kameralar ile çekildiği için de dikkat çeken klip, Dolan’a Juno Ödülleri’nde Yılın Videosu Ödülü’nü kazandırmıştır.
Dolan, Jean-Luc Lagarce’ın oyunuyla aynı ismi taşıyan Juste la fin du Monde’u (It’s Only the End of the World / Alt Tarafı Dünyanın Sonu) sinemaya uyarlamıştır. Filmin kadrosunda Marion Cotillard, Gaspard Ulliel, Vincent Cassel, Léa Seydoux ve Nathalie Baye gibi isimler yer almaktadır. Film 2016’da Cannes Film Feestivali’nde, festivalin en büyük ödülü olan Palme d’Or için aday gösterilmiştir ancak kazanamamıştır. 2017 Oscar Ödülleri için Yabancı Dilde En İyi Film dalında Kanada’nın adayı olarak seçilmiştir. Çeşitli sinema sitelerinden hem negatif hem de pozitif eleştiri alan film, Dolan’a En İyi Yönetmen ve En İyi Kurgu dalında César Ödülü kazandırmıştır.
Film, eleştirmenleri kutuplaştırmış, olumlu tepki aldığı kadar olumsuz tepki de almıştır. Kimi eleştirmen filmi ‘hayal kırıklığı’ şeklinde yorumlasa da kimi eleştirmenler de filmi ‘dahice’ bulmuş, yönetmenin, hikayesini ekrana yansıttığı ailenin çalkantılı geçimini ele alış tarzını çok beğenmiştir. Film Rotten Tomatoes’da %45 ile Dolan’ın en düşük puan alan filmi unvanını taşıyordur.
Cannes’da filmin aldığı olumsuz yorumlar için Dolan tekrardan sosyal medya aracılığıyla cevap vermiştir:
“Fast and Furious (Hızlı ve Öfkeli) gibi bir filme 5 üzerinden 5 veren insanlar gelip benim filmimde Marion Cotillard’ın sıkıcı olduğunu söylüyorlarsa gerçekten ‘dünyanın sonu’”.
Dolan, yakın zamanda İngilizce dilinde çekeceği ilk filmi The Death and Life of John F. Donovan‘ın senaryosunu Jacob Tierney ile beraber tamamlamıştır. Kadrosunda Kit Harington, Jessica Chastain, Susan Sarandon ve Kathy Bates gibi ünlü Hollywood yıldızlarının bulunduğu filmde, aktör John F. Donovan’ın (Kit Harington) 11 yaşındaki bir hayranıyla yaptığı yazışmaların, bir gazeteci (Jessica Chastain) tarafından ortaya çıkarılmasıyla mahvolan hayatı anlatılmaktadır. Dolan’ın hayranlarının film için 2018 tarihini beklemeleri gerekiyor.
Peki ya siz, hiç Xavier Dolan filmi izlediniz mi? İzlediyseniz tarzını ‘kendini beğenmiş’ olarak mı görüyorsunuz, yoksa ‘sanatsal’ olarak mı?
Katkılarından dolayı Tan Ağırkaya‘ya da çok teşekkürler.
Ayrıca Xavier Dolan nasıl okunur derdine Forvo ile son!
Xavier Dolan’ı Zayve Dolo ya da Gzayve Dolan olarak okuyabilirsiniz.